Τα ειδώλια της προϊστορικής Μακεδονίας είναι σχεδόν αποκλειστικά νεολιθικά. Φτιαγμένα από διάφορα υλικά, απεικονίζουν συνήθως ανθρώπινες και σπανιότερα ζωικές μορφές.
Έχουν ύψος από 2εκ. έως 50εκ. Σε μερικά τονίζονται λειτουργίες και μέρη του σώματος, όπως η εγκυμοσύνη, ο τοκετός ή τα γεννητικά όργανα. Για την ερμηνεία τους υπάρχουν διάφορες απόψεις. Πιθανότατα σχετίζονται με το καθημερινό, οικιακό περιβάλλον, καθώς τα συναντάμε σε αποθηκευτικούς χώρους, στο μαγειρειό, σε φούρνους ή στις θεμελιώσεις των σπιτιών. Ίσως όμως συνδέονται με τη μαγεία, τη λατρεία, τη μετάδοση της γνώσης και της παράδοσης ή το παιχνίδι. Δεν αποκλείεται επίσης να λειτουργούν ως σύμβολα, δηλαδή στοιχεία ενός κώδικα μη λεκτικής επικοινωνίας.
Πήλινο ειδώλιο όρθιας γυναικείας μορφής (ΜΘ 30463) Το πάνω μέρος του σώματος και το κεφάλι χαρακτηρίζονται από έντονη σχηματικότητα, με τα στήθη να αποδίδονται σαν σφαιρίδια, τα χέρια σαν μικρές τριγωνικές αποφύσεις και τον λαιμό δυσανάλογα ψηλό, καταλήγοντας σε σφαιρικό κεφάλι με λοφίο(;). Αντιθέτως, τα πόδια χαρακτηρίζονται από πλούσιους όγκους και φυσιοκρατία, με τα γεννητικά όργανα να αποδίδονται με βαθιά εγχάραξη ανάμεσα στους μηρούς. Νεολιθική εποχή. Άγνωστης προέλευσης. |
Πήλινο ειδώλιο όρθιας γυναικείας μορφής (ΑΜΘ 160) Έχει μακρύ λαιμό και πτηνόμορφο κεφάλι. Εντύπωση προκαλεί η στάση της μορφής, με το τεντωμένο σώμα και τα διπλωμένα πίσω στην πλάτη χέρια. Βαθιές εγχαράξεις (με ίχνη κόκκινου χρώματος) δηλώνουν ανατομικές λεπτομέρειες, όπως τον ομφαλό και το ηβικό τρίγωνο, ενώ άλλες έχουν διακοσμητικό χαρακτήρα, όπως στο πλάι των μηρών. Νεολιθικός οικισμός Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης (Νεότερη Νεολιθική περίοδος, 5400-4500 π.Χ.). |
Πήλινο ειδώλιο όρθιας γυναικείας μορφής (ΑΜΘ 167) Σε αυτό το επιπεδόμορφο, τριγωνικού σχήματος ειδώλιο οι ανατομικές λεπτομέρειες και το φύλο δηλώνονται με διαφορετικές τεχνικές: με πλαστικό τρόπο το στήθος, με εγχάραξη το ηβικό τρίγωνο, με μικροσκοπικές τρύπες ο ομφαλός και οι οσφυϊκές κοιλότητες. Δύο πλαστικά δισκάρια, ένα μπροστά στο στήθος και ένα πίσω στην πλάτη, ίσως δηλώνουν κοσμήματα (μενταγιόν) ή εξαρτήματα ένδυσης (κουμπιά). Πλούσια εγχάρακτη διακόσμηση καλύπτει όλο το σώμα δηλώνοντας ίσως ενδύματα ή, ακόμα και, δερματοστιξία ή ζωγραφική σώματος. Νεολιθικός οικισμός Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης (Νεότερη Νεολιθική περίοδος, 5400-4500 π.Χ.). |
Πήλινο ανθρωπόμορφο κεφάλι (ΑΜΘ 164) Το πρόσωπο αποδίδεται πολύ σχηματικά, με έντονα τονισμένη τη μύτη και τα μάτια σαν δύο βαθιές εγχαράξεις. Η σχηματοποίηση του προσώπου έρχεται σε έντονη αντίθεση με την ιδιαίτερα περίτεχνη κόμμωση που αποτελείται από σφαιρίδια πηλού και μία βαθιά αυλάκωση στο μέσο, πιθανώς χωρίστρα. Το κεφάλι είτε ανήκε σε ανθρωπόμορφο ειδώλιο είτε διακοσμούσε την απόληξη της λαβής κάποιου σκεύους ή αγγείου. Νεολιθικός οικισμός Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης (Νεότερη Νεολιθική περίοδος, 5400-4500 π.Χ.). |
Πήλινο ειδώλιο όρθιας γυναικείας μορφής (ΑΜΘ 171) Με τρόπο σχηματικό αποδίδεται το σχήμα του σώματος και τα άκρα της μορφής, ενώ πιο φυσιοκρατικά δηλώνονται οι ανατομικές λεπτομέρειες και το φύλο της. Η ελαφρώς διογκωμένη κοιλιά δεν αποκλείεται να υποδηλώνει εγκυμοσύνη. Τα τρία πλαστικά δισκάρια και η πλούσια εγχάρακτη διακόσμηση πιθανώς αποδίδουν κοσμήματα, στοιχεία ενδυμασίας, δερματοστιξία ή ζωγραφική σώματος. Νεολιθικός οικισμός Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης (Νεότερη Νεολιθική περίοδος, 5400-4500 π.Χ.). |
