Το μαρμάρινο κεφάλι κυκλαδικού ειδωλίου με αρ. ευρετηρίου ΜΘ 10664 είναι από τα ελάχιστα και τόσο αντιπροσωπευτικά δείγματα του κυκλαδικού πολιτισμού που έχουν περιέλθει στις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα, όμως, είναι και ένα αντικείμενο με ενδιαφέρουσα «πολιτισμική βιογραφία», όπως εξάλλου και κάθε αρχαίο τεχνούργημα που αποτελεί προϊόν παράνομης διακίνησης και για το οποίο αγνοούμε τελείως την αρχική προέλευσή του. Κατασχέθηκε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα το καλοκαίρι του 1968. Ήταν ένα από τα πολυάριθμα αρχαία αντικείμενα, προϊόντα της αρχαιοκαπηλικής δράσης του γερμανού αρχαιοκαπήλου και αρχαιολόγου Stefan Gericke, τα οποία προορίζονταν για τις διεθνείς αγορές, κατασχέθηκαν και έκτοτε φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Από το ειδώλιο σώζεται πολύ μικρό τμήμα του λαιμού και το κεφάλι, το οποίο είναι λυρόσχημο, επιμηκυμένο, διευρυνόμενο στην περιοχή του μετώπου, με μικρή κλίση προς τα πίσω. Η εμπρόσθια όψη του είναι αρκετά κυρτή, ενώ η οπίσθια ελαφρώς κοίλη. Το πρόσωπο είναι επίπεδο, το μέτωπο ευρύ, το σαγόνι προεξέχον και μάλλον μυτερό, και η μύτη λεπτή, μακριά και τριγωνική, αποδοσμένη ανάγλυφα με τρόπο που την κάνει να δεσπόζει μεταξύ των λοιπών χαρακτηριστικών του προσώπου. Με βάση τα συγκεκριμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά, το κεφάλι αποδίδεται τεχνοτροπικά στον λεγόμενο «κανονικό» τύπο ειδωλίων (ή τύπο με διπλωμένα χέρια) και, ειδικότερα, στην παραλλαγή Δωκαθισμάτων. Στον τύπο αυτόν ανήκουν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα τεχνουργήματα της κυκλαδικής πλαστικής, τα οποία χρονολογούνται στην Πρωτοκυκλαδική II φάση (2700-2400/2300 π.Χ.), την περίοδο ακμής τόσο για τον Πρωτοκυκλαδικό Πολιτισμό γενικότερα όσο και για τη μαρμαρογλυπτική ειδικότερα. Τα «κανονικά» ειδώλια, στην πλειονότητά τους, απεικονίζουν γυμνές γυναικείες μορφές με διπλωμένα χέρια πάνω από την κοιλιά, ελαφρώς λυγισμένα γόνατα, ελαφρώς ανασηκωμένο προς τα πίσω κεφάλι και ποικίλλουν σε μέγεθος από μικροσκοπικά παραδείγματα μέχρι γλυπτά σχεδόν φυσικού μεγέθους. Τα περισσότερα, πάντως, δεν ξεπερνούν σε ύψος τα 40 εκατοστά.
Παρόλο που οι ερμηνείες γύρω από τη χρήση, τη σημασία και τον συμβολισμό των κυκλαδικών ειδωλίων εξακολουθούν να αποτελούν μέχρι σήμερα πεδίο προβληματισμού και αντιπαραθέσεων, ένα είναι βέβαιο: τα ειδώλια, το χαρακτηριστικότερο είδος της κυκλαδικής τέχνης, απέκτησαν πολύ μεγάλη αξία στις διεθνείς αγορές, ενθαρρύνοντας έτσι τόσο την παράνομη-αρχαιοκαπηλική διακίνησή τους όσο και την αντιγραφή τους με στόχο την εξαπάτηση συλλεκτών. Οι δε αφαιρετικές φόρμες τους αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για πολλούς καλλιτέχνες του 20ού και 21ου αιώνα.
Χρονολόγηση: 2700 – 2400/2300 π.Χ.
Διαστάσεις: ύψος 11,1εκ, Μεγ. πλάτος 7εκ
Μπορείτε να δείτε το έκθεμα στη νέα περιοδική έκθεση με τίτλο «ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΣ (Σ)ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ: ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ».
