Στη συνάντηση του Μαΐου θα μας απασχολήσει το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη "Ο ανήφορος", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Θα εξετάσουμε το συνολικό έργο του Καζαντζάκη κάτω από νέο πρίσμα και για αυτό θα μιλήσουν η Βίκυ Κατσαρού, ποιήτρια, υπεύθυνη έκδοσης και ο Φιλήμονας Πατσάκης, συγγραφέας, υπεύθυνος εκδοτικού σχεδιασμού.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1883, πρωτότοκος γιος του εμποροκτηματία Μιχάλη Καζαντζάκη. Το 1902 έφυγε για την Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή, από όπου αποφοίτησε το 1906 με άριστα. Το 1906 έγιναν οι πρώτες δημοσιεύσεις κειμένων του με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβανή, με το οποίο εξέδωσε το πρώτο βιβλίο του Όφις και κρίνο αφιερωμένο στη Γαλάτεια Αλεξίου. Τον επόμενο χρόνο έφυγε για σπουδές νομικής στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε και μαθήματα φιλοσοφίας με τον Ανρί Μπεργκσόν. Το 1909 εξέδωσε στο Ηράκλειο τη διατριβή του με τίτλο «Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας». Το 1910 εγκαταστάθηκε με τη Γαλάτεια στην Αθήνα και την παντρεύτηκε τον επόμενο χρόνο στο Ηράκλειο. Εν συνεχεία στρατεύτηκε εθελοντικά στους βαλκανικούς πολέμους και υπηρέτησε στο γραφείο του Βενιζέλου. Έγραψε πέντε αναγνωστικά για το δημοτικό σχολείο με τη Γαλάτεια Αλεξίου, η οποία και τα υπέγραφε, και γνώρισε τον Άγγελο Σικελιανό με τον οποίο ταξίδεψαν στο Άγιο Όρος. Το 1919 ανέλαβε δράση υπέρ του επαναπατρισμού των Ελλήνων του Καυκάσου από τη θέση του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως. Τα τρία επόμενα χρόνια ταξίδεψε στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Το 1924, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, γνωρίστηκε στην Αθήνα με την Ελένη Σαμίου. Το 1926 πήρε διαζύγιο από τη Γαλάτεια και ταξίδεψε με την Ελένη στην Παλαιστίνη και την Κύπρο. Διετέλεσε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Σοφούλη, παντρεύτηκε την Ελένη και το 1946 εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, αρχικά στο Παρίσι και εν συνεχεία στην Αντίμπ. Τον ίδιο χρόνο προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας από κοινού με τον Άγγελο Σικελιανό. Το 1954 το μυθιστόρημα Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά τιμήθηκε με το βραβείο του καλύτερου ξενόγλωσσου βιβλίου στη Γαλλία. Το καλοκαίρι του 1957 ταξίδεψε στην Κίνα και κατά την επιστροφή μέσω Ιαπωνίας εμβολιάστηκε με αποτέλεσμα να προσβληθεί από γάγγραινα. Νοσηλεύτηκε αρχικά στην Κοπεγχάγη και κατόπιν στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου προσβλήθηκε από ασιατική γρίπη και πέθανε σε ηλικία εβδομήντα τεσσάρων χρόνων. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο και ενταφιάστηκε στην Τάπια Μαρτινέγκο, κοντά στο ενετικό κάστρο της πόλης. Γνωστότερά του έργα είναι Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, Ο Καπετάν Μιχάλης, Ο τελευταίος πειρασμός, Αναφορά στον Γκρέκο και Οδύσσεια. Ο Καζαντζάκης είναι ο πλέον αναγνωρίσιμος και πολύ-μεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας στο εξωτερικό.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Η λέξη «ανήφορος» σηματοδοτεί ολόκληρη την πορεία σκέψης του Νίκου Καζαντζάκη. Ο Θεός για αυτόν δεν είναι μια απόκοσμη δύναμη που εποπτεύει τα πάντα, αλλά μια θεία πνοή που ενεργοποιεί τη ζωή και είναι στο χέρι του καθενός να την αναδείξει ή να την καταστείλει. Προκειμένου να αναδείξει τη θεία πνοή εντός του, ο άνθρωπος πρέπει να “ανηφορίσει”, δηλαδή να ανυψωθεί συνειδησιακά.
Ο Κοσμάς, πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, επιστρέφει μετά από απουσία είκοσι ετών και συμμετοχή στον πόλεμο στην πατρίδα του, το Μεγάλο Κάστρο. Μαζί του έχει την Εβραία γυναίκα του, τη Νοεμή, η οποία κουβαλάει την πανανθρώπινη μνήμη του Ολοκαυτώματος και μαζί το ερώτημα για την αξία της ζωής. Ο άνθρωπος που έχει επιβιώσει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να στοχαστεί, ένας άνθρωπος που δεν έχει σωθεί, που κινδυνεύει, και ο Κοσμάς μεταβαίνει στη μεταπολεμική Αγγλία για να τον σώσει. Το προσωπικό κόστος της επιλογής του είναι τεράστιο.
Ο ανήφορος, το ανέκδοτο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2022, εβδομήντα έξι ολόκληρα χρόνια μετά τη συγγραφή του.
Νίκος Καζαντζάκης: Ο ανήφορος, σελ. 81-82
