Το χρυσό αυτό κόσμημα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (ΜΘ 22558) βρέθηκε στον τάφο 15 (οικόπεδο Μ. Χατζηαλεξάνδρου) του οργανωμένου νεκροταφείου που αναπτύσσεται περιμετρικά της αρχαίας Λητής.

Ο τάφος 15, κιβωτιόσχημος λαξευμένος στο φυσικό έδαφος, με τοιχώματα επιχρισμένα από λευκό κονίαμα, περιείχε την ταφή μικρού κοριτσιού. Το περίαπτο ήταν ένα από τα πολλά κτερίσματα, δηλαδή τα δώρα που συνόδευαν την πρόωρα χαμένη νεκρή: χρυσά και επίχρυσα κοσμήματα, χάλκινος καθρέφτης, αλάβαστρα, μολύβδινο αγγείο, σιδερένια εργαλεία, φυσικοί αστράγαλοι και πήλινα αγγεία.

Το χρυσό περίαπτο διατηρείται ακέραιο, είναι εσωτερικά κοίλο και αποτελείται από δύο ελάσματα μετάλλου σφυρηλατημένα επάνω σε ανάγλυφο πρότυπο που συγκολλούνται κατακόρυφα στα πλάγια. Στην κορυφή του κεφαλιού προσαρτάται κυκλικής διατομής κρίκος, στον οποίο είναι περασμένη μέσω ενός ακόμη κρίκου λεπτή αλυσίδα κατασκευασμένη με σύρμα σε θηλιές. Το επάνω μέρος της αλυσίδας απολήγει σε κρίκο ανάρτησης από τον οποίο, πιθανώς, στερεωνόταν στον λαιμό με ένα λινό κορδόνι.

Στο γυναικείο πρόσωπο κυριαρχούν οι μεγάλες επιφάνειες των παρειών και το ψηλό λείο μέτωπο. Τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια πλαισιώνουν σχετικά στενά βλέφαρα, η μύτη είναι λεπτή και ίσια, τα χείλη σαρκώδη. Τον λεπτό και ψηλό λαιμό κοσμεί περιδέραιο που ορίζεται από σύρμα διακοσμημένο με χάραξη. Τα μαλλιά χωρίζονται στη μέση επάνω από το μέτωπο, πλαισιώνουν το πρόσωπο και οδηγούνται στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Η κάτω επιφάνεια είναι κλεισμένη με έλασμα.

Εξαρτήματα περιδέραιων και ενωτίων στη μορφή ανθρώπινης κεφαλής -και κυρίως γυναικείας- απαντούν, ήδη από τον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ., σχετικά συχνά στην αρχαία χρυσοχοΐα και σε αρκετές περιοχές του αρχαίου κόσμου: στην Ετρουρία, στον Τάραντα της νότιας Ιταλίας, στην Κύπρο, στη Μεσημβρία-Ζώνη της Θράκης, στο Παντικάπαιο της Κριμαίας, και σε άλλες θέσεις των βόρειων ακτών του Εύξεινου Πόντου. Παρόμοιο κεφάλι, κατασκευασμένο από διαφορετική όμως μήτρα, βρέθηκε στις πρόσφατες ανασκαφές της Νέας Φιλαδέλφειας στη Μακεδονία.

Δεδομένου ότι όλα τα σχετικά ευρήματα αποτελούν ταφικά κτερίσματα, πιθανότατα στο περίαπτο αποδίδεται η μορφή της Αφροδίτης, η οποία συνδέεται με τις αντιλήψεις για την προστασία των νεκρών και ιδιαίτερα των γυναικών στον Κάτω Κόσμο. Η μορφή της θεάς εικονίζεται συχνά στα κοσμήματα της ελληνιστικής εποχής.

Χρονολόγηση: αρχές 3ου αι. π.Χ.

Μπορείτε να δείτε το κόσμημα στη μόνιμη έκθεση Ο Χρυσός των Μακεδόνων, στην προθήκη 57.